Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół"
Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” było pionierską organizacją mającą za cel popularyzację sportu oraz aktywności fizycznej. Głównymi dyscyplinami sportowymi promowanymi przez "Sokoła" były sporty olimpijskie, ćwiczenia gimnastyczne, szermierka, pływanie, wioślarstwo oraz „jazda na kołowcach”. Towarzystwo organizowało pokazy gimnastyczne, wycieczki krajoznawcze, a także kursy dla kandydatów na nauczycieli gimnastyki. Działalność Towarzystwa "Sokół" przyczyniło się do popularyzacji gimnastyki w społeczeństwie polskim, powstania wielu klubów sportowych(między innymi piłki nożnej) oraz spopularyzowania idei skautingu, a w efekcie - harcerstwa.
Pokazy sokolnicze - Katowice 1937r
Mottem "Sokoła" była maksyma - „W zdrowym ciele zdrowy duch”. Hymnem sokolniczym była pieśń "Marsz Sokołów" ze słowami Jana Lama i muzyką Wilhelma Czerwieńskiego.
Kliknij poniżej, by przejść do śpiewnika sokolego
Strój członka "Sokoła" przypominał mundur i składał się z rogatywki z piórem, czamary kroju wojskowego z rabatami, noszonej często na lewym ramieniu, spodni spiętych szerokim pasem z klamrą ozdobioną inicjałem, wpuszczonych w wysokie buty oraz karmazynowej koszuli ze stojącym kołnierzykiem spiętym okrągłą zapinką z wizerunkiem sokoła.
Członkinie Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w strojach galowych
Członkowie Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w mundurach organizacyjnych
Do momentu powstania niepodległego państwa polskiego w 1918 roku organizacja nie była jednorodna i istniało początkowo wiele oddzielnych, regionalnych organizacji głównie działających w trzech zaborach. Scalenie w jednolity w Związek Towarzystw Gimnastycznych "Sokół" w Polsce odbył się na zjeździe 13 kwietnia 1919 roku w Warszawie.
Pierwszym gniazdem Sokoła na Śląsku było Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” we Wrocławiu, które założone zostało 21 lipca 1894. Drugie śląskie gniazdo założono na Górnym Śląsku - 25 września 1895 w Bytomiu. Do wybuchu I wojny światowej powstało na Śląsku 23 gniazda, a w 1919 działało ich już 59. Dnia 31 grudnia 1920 roku dzielnica śląska Sokoła zrzeszała około 20 tysięcy osób rozlokowanych w 265 gniazdach znajdujących się na całym obszarze Górnego Śląska.
Józef Dreyza - wieloletni prezes
dzielnicy śląskiej Towarzystwa Gimnastycznego Sokół (1923-1932)
Gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego Sokół w Lublińcu - zostało założone 17 marca 1920r. z inicjatywy Maksymiliana Rzeźniczka, który przed przyjazdem do Lublińca w 1903r. należał do prężnie działającego gniazda w Katowicach, w którym pełnił funkcję skarbnika. Prezesem "Sokoła" w Lublińcu został brat Maksymiliana - Adolf Rzeźniczek, a naczelnikiem Adolf Larysz. W pierwszych dniach po założeniu gniazdo liczyło 22 członków.
Maksymilian Rzeźniczek - założyciel gniazda lublinieckiego "Sokoła"
i pierwszy prezes IX lublinieckiego okręgu Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół"
Lublinieckie gniazdo "Sokoła" swoje ćwiczenia regularnie odbywało - w każdą środę o 19.30 w miejskiej hali ćwiczeń (Turnhalle) obok szkoły miejskiej.
Sala gimnastyczna przy szkole powszechnej w 1930r.
Początkowo gniazdo należało do VII tarnogórskiego okręgu śląskiego (którego prezesem był Emil Gajdas). Jednak już 20 maja 1920r. w powiecie powstało tak dużo gniazd, że zdecydowano o utworzeniu osobnego okręgu lublinieckiego z nr IX. Jego prezesem został - Maksymilian Rzeźniczek, zast. prezesa - Wawrzyn Kandora, funkcję sekretarza pełnił - Jan Polak, naczelnikiem został - Adolf Larysz, a zast. naczelnika początkowo Jan Ziętek, potem Jan Loth.
W I Zlocie Dzielnicy Śląskiej Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół", który odbył się w Zadolu w 14 i 15 sierpnia 1920r. nie wzięła udział ani jedna drużyna sokola z okręgu lublinieckiego (mimo iż w tym czasie działało ich już 12).
Za to - 24 października 1920r. odbył się Zlot Okręgu w Koszęcinie.
Do południa odbyły się zawody, zaś po południu około godziny 12 - popisy publiczne, których wzięło udział 90 druhów. Podczas Zlotu do zgromadzonych sokołów przemówił prezes okręgu Maksymilian Rzeźniczek, a po nim członek Zarządu Dzielnicowego - druh Polak. Następnie odbyły się ćwiczenia druhen z wywijadłem, druhów kilofem, druhen obręczą, oraz różne gry towarzyskie, piramidy gimnastyczne, a także ćwiczenia druhów lancą. Zlot zakończyła defilada.
Piramida gimnastyczna - wykonana przez członków "Sokoła"
Pod koniec 1920r. w okręgu lublinieckim działo 466 sokołów zrzeszonych w 17 gniazdach między innymi w: Lublińcu, Koszęcinie (Pawła Kraus, Ryszard Ulfik), Dralinach, Gosławicach (prezes Wawrzyn Kandora), Imielnicy (wiceprezes Wittka), Boronowie, Lubszy, Kamienicach (prezes Jan Rzepka), Szemrowicach, Małych Łagiewnikach, Malchowie, Kośmidrach. Lisowie, Babienicy, Wielkich Łagiewnikach, Pietraszowie, Olszynie, Zielonej, Kokotku, Kochcicach. W latach 1924-26 dołączyły do nich jeszcze gniazda w Rusinowicach, Wierzbiu (prezes Emil Zgoda) i Sadowie (prezes Tomasz Pawełczyk). Największą liczbą sokołów mogła pochwalić się Zielona (50) oraz Koszęcin - 46. W Lublińcu w tym czasie działało w gnieździe - 30 członków.
Jednak już rok później gwałtownie spadła liczba ćwiczących, a okręg lubliniecki - nie wysłał nawet sprawozdania. Gdy 31 października 1921r. odbył się Zjazd Dzielnicowy, okręg lubliniecki nie był na nim reprezentowany. Podobnie zresztą jak i w 1923r. gdy także nikt nie reprezentował go na Zjeździe Rady Dzielnicowej.
Pod koniec 1922 roku dokonano nowej numeracji okręgów - okręg lubliniecki otrzymał numer V. W latach 1923-1929 gniazda w okręgu działały bardzo słabo. Z 12 na papierze - aktywnych było tylko 4. Okręgiem prezesował wówczas najpierw druh Wawrowski, a następnie Juliusz Ołąbiński, po nim Jan Dziewior, zaś kolejnym - Tadeusz Bobkiewicz.
Latem - 19 sierpnia 1928 w Lublińcu odbył się Zlot Okręgu, jednak aktywność drużyn okręgu była tak niska, że w zajęciach uczestniczyły głównie gniazda okręgu IV tarnogórskiego. W tymże roku - członkiem honorowym gniazda lublinieckiego - został ksiądz Józef Dwucet,
W 1929 podjęto po raz kolejny akcję ożywienia działalności Towarzystwa na terenie powiatu - w efekcie czego udało się reaktywować gniazda: w Lublińcu, Lisowie i Koszęcinie. Przeprowadzono także wybory zarządu lublinieckiego i na prezesa wybrano Eustachego Lubliewskiego, wiceprezesem został Stanisław Czuba, zaś w skład zarządu weszli: Wędrychowicz, Dziewior, Bobkiewicz, Ogórek, Karolewski. W 1930r. działały na terenie okręgu lublinieckiego 3 gniazda zrzeszające 60 sokołów. Były to gniazda w: Lublińcu, Koszęcinie i Lisowie.
W kwietniu 1932r. ze względu na bardzo słabą aktywność okręgu lublinieckiego - został on zlikwidowany i połączony z IV - tarnogórskim.
Lublinieckie gniazdo ożyło dopiero w 1936. Zostało ono przyporządkowane do Okręgu IV - Tarnogórskiego. Składało się z 49 druhów, 8 druhen i 34 młodzieży. Gniazdu prezesował - Jan Dziwior, sekretarzem był - Karol Bogdoł, zaś naczelnikiem Franciszek Przybycin. 14 sierpnia 1938r. gniazdo Lubliniec, wzięło udział w zawodach i poświęceniu sztandaru gniazda z Miasteczka Śląskiego. W Wieloboju - gniazdo lublinieckie zajęło III miejsce. W pięcioboju - druhna Dragonówna z gniazda Lubliniec zajęła miejsce I, a Drapaczówna miejsce IV. Zaś wśród druhów - w trójboju młodzieży miejsce III wywalczył - druh Matuszewski, a miejsce IV druh Krawczyk.
27 listopada 1938r. odbyły się w Lublińcu zawody gimnastyczne, w których uczestniczyli członkowie gniazd powiatu.
Gniazdo posiadało sztandar dawny Imielnicy.
Na podstawie:
Dzieje Dzielnicy Śląskiej "Sokoła" - Wincenty Ogrodziński, Katowice 1937r
Orędzie Sokole rok 2, nr 4, 1921r.
Orędzie Sokole rok 1, nr 12, 1920r.
Srebrna Księga Sokolstwa Polskiego na Śląsku, Bytom 1920r.
Sokół na Śląsku, 1922-1939
Głos Radzionkowski 1938, nr 393
Nowiny Codzienne 1920r, nr 87
Nowiny Codzienne 1920r, nr 67
Nowiny Codzienne 1920r, nr 233
Wikipedia
Z dziejów Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" okręgu lublinieckiego i tarnogórskiego w latach 1922-1939 - Teresa Drozdek-Małolepszy, Eligiusz Małolepszy
Zdjęcia:
Orędzie Sokole rok 1, nr 8, 1920r.
NAC
Archiwum Hufca Lubliniec
Muzeum Śląskie - zasoby online
Kronika Szkoły Powszechnej nr 1 w Lublińcu