Dworek i kościół - Śródlesie
W grudniu 1950r. zapadła decyzja o stworzeniu dla aglomeracji śląskiej - dużego parku dla wypoczynku. O Jego powstaniu zadecydowano podczas posiedzenia Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach, a jego inicjatorem był - ówczesnego wicewojewoda śląski - gen. Jerzy Ziętek. On także stanął na czele Komitetu Budowy Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku - jak nazwano przyszły park.
Plan WPKiW i Jerzy Ziętek jego pomysłodawca,
stoi trzeci od lewej strony
Budowa WPKiW ruszyła latem 1951r. Obszar nowo powstającego parku znajdującego się pomiędzy Katowicami, Chorzowem i Siemianowicami Ślaskimi liczył ponad 600 ha powierzchni, i powstawał na terenach gdzie przeważały hałdy, pogórnicze odpady, zapadliska, bagna i wysypiska oraz w niewielkim obszarze teren o charakterze rolniczym.
Budowa Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku
W powstającym parku brakowało obiektów architektury drewnianej, wpisujących się w krajobraz tej jego części, która za kilka lat miała się schować w koronach drzew. Szukając odpowiedniego obiektu - niestety znaleziono stojący nad stawem Brzoza, na uroczysku zwanym Śródlesie (Mittenwald) - drewniany myśliwski dworek. Dworek został wybudowany gdzieś około 1906r. na potrzeby hrabiego Ludwika Karola Ballestrema dziedzica kochcickiego. Dworek nazywany Jagdhaus, służył także jako miejsce wypoczynku dla zapraszanych przez hrabiego - gości.
Dworek myśliwski hrabiego Ballestrema w Mittenwaldzie
W okresie międzywojennym otrzymał polską nazwę Łania.
Dworek myśliwski - nad jeziorem Brzoza
Niedaleko dworku został założony przez hrabiego Ballestrema matecznik różanecznika katawbijskiego. W tym czasie budowano pałac w pobliskich Kochcicach, a nasadzone tam krzewy miały zostać przeniesione do parku przypałacowego. Sadzonki rododendronów sprowadzono z Holandii i rosły w specjalnie przywiezionej ogrodowej ziemi.
Pałac w Kochcicach, widok od strony ogrodu angielskiego - 1912r.
W 1933. w pobliżu dworku - powstała świerkowa kaplica św. Huberta, którą poświęcił 5 lipca - proboszcza z Boronowa - Robert Adamek (ówczesny lubliniecki dziekan).
Kaplica w Brzozie - na zdjęciu ksiądz Adamek,
oraz baron Ferdynad von Reitzenstein
- zarządca majątku hrabiego von Ballestrem (po lewej)
Dzwon kapliczki - poświęcił proboszcz Kurpas z Kochanowic. Miejsce to tak bardzo spodobało się hrabiemu Ballestremowi, że zapragnął zostać tutaj pochowany. Na jego prośbę, za ołtarzem kościółka firma budowlana Juliusza Lemaire (być może także ona wykonała samą kapliczkę) wymurowała kryptę grobową (zachowała się po dzień dzisiejszy - nagrobna jesionowa płyta z napisem po łacinie, która miała informować o tym, kto w krypcie spoczywa).
Nagrobne tablica jesionowa z krypty - dziś wyeksponowana w pałacu w Kochcicach
Kaplica miała charakter półpubliczny, a zgodę na odprawianie w niej nabożeństw otrzymali ojcowie Oblaci z Lublińca.
Kaplica leśna św Huberta, zbudowana przez hrabiego Ballestrem z Kochcic.
Szczęśliwie - oba budynki przetrwały okres II wojny światowej.
Wracamy do początku lat 50-tych. Dworek w Brzozie rozebrano najprawdopodobniej w 1953r. lub w 1954r. i przeniesiono do Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku, gdzie umieszczono go przy niewielkim zbiorniku wodnym, w bliskiej odległości od powstającego Planetarium i ogrodu zoologicznego.
Fragment mapy z 1956 przedstawiający plan WPKiW,
widoczna na mapie także restauracja "Łania"
Miał tutaj pełnić funkcję restauracji, którą także nazwano "Łania". Niestety rekonstrukcja nie była pełna - bowiem podczas transportu część drewnianych elementów uległa zniszczeniu.
Planetarium, na zdjęciu widać także przeniesiony do Parku - dworek,
w górnym lewym rogu nad stawikiem
Restauracja "Łania" - czy jak ją wówczas nazywano gospoda była prowadzona przez Chorzowskie Zakłady Gastronomiczne, mogła pomieścić 120 osób.
Restauracja "Łania" w WPKiW w 1954r.
"Łania" z Brzozy - w WPKiW - lata 50-te
na zdjęciach widać na dachu nazwę "Bar Łania"
Jednym z istotnych części Parku - był Ogród Zoologiczny. Pierwsze zwierzęta sprowadzono do Chorzowa z ogrodów zoologicznych działających na terenie Katowic i Bytomia w roku 1954. Część prowizorycznych wybiegów znajdowała się właśnie - przy restauracji „Łania”. Wybiegi zlikwidowano w 1958r. gdy ZOO zostało oficjalnie otwarte.
Jeden z pierwszych wybiegów dla zwierząt w tworzącym się Ogrodzie Zoologicznym,
być może właśnie to mieściło się przy restauracji "Łania" - 1955r.
Pod koniec lat 50-tych, lub na początku 60-tych w niewyjaśnionych dotychczas okolicznościach, budynek spłonął (prawdopodobnie było to w 1960r). W 1962r. podjęto decyzję o jego odbudowie, a w 1967r. nową restaurację o nazwie "Łania" - oddano do użytku. Zrekonstruowany obiekt został znacznie powiększony, a jego wnętrza dostosowane do nowoczesnych wymogów gastronomii. Jednak nie do końca - przypominał dworek hrabiego Ballestrema. Generalnym wykonawcą restauracji było Katowickie Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego, które do jej budowy zaangażowało górali z Koniakowa.
Budowa restauracji "Łania" w latach 1962-1967
Wykonanie umeblowania zlecono spółdzielni "Czantoria" w Ustroniu.
Jedno z najstarszych zdjęć "nowej" Łani
Budynek restauracji "Łania" w 1969r.
Restauracja stała się jedną z najbardziej renomowanych i ekskluzywnych restauracji na Śląsku, cieszyła się ogromnym powodzeniem z uwagi na niesamowity klimat, jakość obsługi kelnerskiej oraz wykwintne dania. W okresie PRL-u obiady w restauracji jedli między innymi zagraniczni goście i politycy m.in. Edward Gierek, generał Charles de Gaulle, kosmonautka Walentina Tierieszkowa czy Olof Palme.
Budynek restauracji "Łania" - pod koniec lat 70-tych
Restauracja rozwijała się. Na początku XXI wieku rozbudowano lokal o nowe przeszklone patia, taras wychodzący nad wodę, a w ogrodzie pojawił się pawilon grillowy.
Restauracja "Łania" - współcześnie
Tymczasem kaplicę św. Huberta, by nie podzieliła losu pałacyku - w 1957r. mieszkańcy Pawełek, pod kierownictwem Augustyna Kaczmarczyka(sołtysa) i Hieronima Pawełczyka(stolarza), rozebrali (wcześniej dokładnie oznakowując elementy kościółka) i przewieźli do wsi, gdzie wspólnie zmontowali na nowo. (impulsem dla mieszkańców, by ocalić obiekt mogła stać się śmierć właściciela kapliczki grafa Ludwika Karola Ballestrema, który zmarł 5 marca 1957r.).
Ludwik Karol Ballestrem
Władze nie chcąc nagłaśniać sprawy - nałożyły na mieszkańców karę w wysokości 6 tyś zł, która miała wpłynąć na konto Nadleśnictwa Czarny Las, co mieszkańcy uczynili.
Na nowym miejscu w 1958r. - świątynia za sprawą ks. Myrcika z Kochanowic otrzymała nowe wezwanie Matki Bożej Fatimskiej (obraz św. Huberta znajdujący się w kaplicy, zaginął po wojnie), zaś dawną strzechę zastąpiła dachówka ceramiczna.
Poza zaginionym obrazem wnętrze kapliczki pozostało bez zmian.
Wnętrze kapliczki
Zaś w 2006r. w miejscu gdzie kiedyś stała kaplica św. Huberta - postawiono jej makietę.
Makieta kaplicy św. Huberta w Brzozie
Do dzisiejszych czasów zachowały się także różaneczniki zasadzone za czasów hrabiego Ludwika Ballestrema. Ogrodzone - tworzą niezwykły pomnik przyrody na obszarze 0,46 ha - rezerwat rododendronów.
Rezerwat rododendronów z wieżą widokową
Natomiast w miejscu, gdzie kiedyś w Śródlesiu - stał dworek myśliwski - dziś znajduje się krąg ogniskowy.
Miejsce gdzie przed laty stał dworek myśliwski hrabiego Ludwika
Na podstawie:
Rozwój społeczno gospodarczy miasta Chorzowa w okresie kadencji sejmu PRL i rad narodowych 1965-1968
Stolica - warszawski tygodnik ilustrowany - nr 46, 1955r
Trybuna Robotnicza nr 176 z 1954r.
Informacje - Park Śląski
Album - "Park wielu pokoleń", praca zbiorowa, 2016r.
"Na 100-lecie magnackiego pałacu w Kochcicach" - Andrzej Siwiński, 2008r.
Kaplica Leśna hrabiego Ballestrema - Marzena Koza
Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku w Stalinogrodzie
Kiedy Katowice były Stalinogrodem… 1953–1956, Aleksandra Korol-Chudy, Katowice 2020
Lublinitz - Stadt und Kreis in Oberschlesien
Medandry Historii
http://lania.pl/
FotoPolska
https://jura.slaskie.travel
https://czestochowa.wyborcza.pl/czestochowa/1,48725,7971264,Ludwik_Karol_von_Ballestrem___hrabia__ktory_ukochal.html
http://skowronek.bikestats.pl/1155367,W-gluszy-Lasow-Herbskich.html
https://chorzow.naszemiasto.pl/unikatowe-zdjecia-parku-slaskiego-nigdy-nie-publikowane-w/ar/c1-5192711