Szkubanie piyrza
Autor tekstu: Piotr Serafin
Nazw do określenia zwyczaju „szkubanio piyrza” na terenie Śląska jest naprawdę sporo. Samo pierze było między innymi niezbędne do przygotowania wiana dla każdej panny młodej. Kożdo „modo” musiała mieć aby ze dwie pierzyny i śtyry zogowki. Wszysko zaczynało się już na wiosna, bo cza boło jechać na torg po blank małe gynsi. Potym jak już boły trocha wiynksze, trzi razy do roku sie je podskubywało – boły to podskubki. Piyrwszy roz w czerwcu, po tym w lipcu i we wrześniu. Ptoki na lato czynść piórów tracom same, tak co kożdo porzondno ślonsko baba, co umiała gospodarzić niy mogła tego zmarnować.
Za kożdym razym takie piyrze i kwap czyli puch zbiyrało się do bojtli lnianych, bawełnianych abo papiyrowych (worków). Do tych bojtli wkłodało sie tyż kawołki drewna ze żywicom tzw. „szczypki”, żeby nie zalyngły się tam mole. Na poczontku listopada gynsi się bioło. Łoszkubanie jednyj, nawet jak ktoś mioł do tego dryg zajyło mu nawet kajś kole godziny. Pierze z „zabitek” szło do miecha, do wysuszynio. Miyso wiadomo na łobiod, a reszta dyć szło zaważyć do krauzy, na potym (słoika). Sezon na szkubanie piyrza zaczynoł sie najczyńściyj kajś od połowy listopada.
Piyrze czynsto nabiyrało sie ze dynfra, abo jakigo inkszego srogiygo gora
W dugie zimowe wieczory w ramach somsiedzkiyj pomocy w jednyj izbie przy blank srogim, ustawionym po środku stole, gromadzioło się od kilku do kilkunastu kobiyt. Gospodorz musioł sam napolić we piecu, coby babom było ciepło, a potym tracioł sie kajś do szopy abo pywnicy, kaj móg podubać te swoje szpyrlacki. Robota przi szkubaniu boła bardzo żmudno. Kobiyty starały się umilać czas śpiewaniym, żartoma i przeróżnom godkom o bele czym.
Tak się szkubało
Boł tyż czas połosprawiać jak to piyrwyj boło (stare czasy). Ludziska przi robocie sie niy nudziyli, a i somsiady mogli się lepij poznać. Bez to się tyż wziyno powiedzynie „godka jak przi piyrzu”, czyli dzisiej takie przysłowiowe „lonie wody”. Czasym jak gospodorz poradzioł to i zagroł na jakiyjś cyji (harmonii), abo na cym inkszym. Boł to wtynczas taki ichniejszy internet, abo możno nawet fejsbuk. Ino taki, co to wszyńscy richtich się widzieli na lajfie:)
Kotuchy ciepało sie na galoty, a potym ślatywały na zol.
Wtynczos jak żech boł taki kilkuletni smarkocz po roz piyrszy usłyszoł żech od takij staryj omy legyndy o welkim raku w Koszyncinie czyli o budowie kościoła św. Trójcy. Potym o budowie kościółka św. Anny w Lublyńcu, abo jako to na wozie połnym gnoja, którego konie kole kościoła w Lubecku nie poradzioły uwlyc. Dyć znaloz sie tam cudowny medalik Matki Boskiyj, co boło tom prziczynom.
Kotuchy na zoli
Boła tyż godka o bebokach, diobłach i roztomajtych szczigach, ale to jo wtedy dlo pewności szoł kaj indzij, połazić abo co innego podubać:) ale żech trocha suchoł jednym uchym. Wieczory przi szkubaniu stowały sie tyż okazjom do zeswatania dwojga modych. Jak się któroś frelka spodobała, bo boła szykowno i miała grajfka do roboty, to synek odkludzoł jom do chałpy. Czasym pewno dugo śli, a przecańś daleko niy mieli. Możno co ich dioboł kajś powłocoł po lesie:)
Bywało, co synki robiły se tyż żarty i np. wpuszczali gołębia do izby i w jednyj chwili cołki puch furgłoł. Codziynnie po robocie boła tyż kolacjo, a jeszcze pryndzyj kawa i kołocz. Robota przy szkubaniu trwała ino od poniedziałku do piontku. Sobota przeznaczono boła coby łoporządzić chałpa, a w niedziela trza boło iś do Kościoła, a potym po połedniu poleżeć. Jak już całe piyrze u jednyj gospodyni boło poskubane to na koniec boł „wyszkubek” czyli tako pieronym fest gościna. Zaś boł kołocz i kreple, ale ino take co to gospodyni w doma je piykła, już łod samego rana. Żodyn tyż niy żałowoł gorzołki abo wina, wiync późniyj czasym boły i tańce. Gospodyni, któro nie naszykowała by wyszkubka, niy mogła co liczyć na somsiedzko pomoc na prziszły rok, tak co niy boło lekko:)
Na podstawie:
https://www.dladziedzictwa.org/2022/02/27/szkubki
https://bonclok.pl/slaskie.../obrzedy-zwyczaje-i-wierzenia/
https://bonclok.pl/slaskie.../obrzedy-zwyczaje-i-wierzenia/
https://opolskisenior.pl/2020/01/24/darcie-pierza/
https://www.antryj.pl/obyczaje/wyszkubki/