Stanisław Breliński
Stanisław Breliński urodził się 31 października 1863r. w Przylepkach koło Brodnicy w rodzinie Franciszka i Apolonii z Perzyńskich. Ukończył studia leśne w Akademii Leśnej w Tharandcie (Eberswalde?). W 1883r. odbywał praktykę w Kątach pod Murowaną Gośliną. W tym czasie doskonalił swoją wiedzę leśniczą odbył też służbę wojskową w Jeleniej Górze. W latach 1887-1911 pracował jako nadleśniczy w Turkwi państwa Chłapowskich.
Był sekretarzem zarządu Towarzystwa Leśnego w Wielkim Księstwie Poznańskim i wykładowcą na kursach borowych w Kórniku. Był wiceprezesem Kółka Rolniczego w Wyskoci i członkiem Towarzystwa Czytelni Ludowych na powiat kościański. W 1889r. ożenił się z Antoniną z domu Łuczkiewicz. Miał trzech synów i dwie córki.
Stanisław Breliński
Od 1910r. pełnił funkcję plenipotenta Zygmunta Chłapowskiego w majątku Patoka w powiecie lublinieckim, gdzie z pasją zajmuje się pracą społeczną, której celem była walka o polskość.
Pałac w Patoce 1920r.
Zakłada czytelnię i w 1912 r. zostaje prezesem Towarzystwa Bibliotek Ludowych. Jako działacz TCL założył w powiecie ponad 30 bibliotek. Współorganizuje Bank Ludowy i od 1915r. do 1926r. mu prezesuje.
Zakłada Spółdzielnię "Rolnik" krzewiącą kulturę rolną. W czasie I wojny światowej utworzyli Niemcy w Patoce ośrodek pracy leśnej dla jeńców Ententy, wśród których znaleźli się żołnierze angielscy, francuscy, rosyjscy. Cała rodzina, a zwłaszcza dwie córki zajęły się serdecznie jeńcami, pisząc im listy do bliskich, urządzając wieczorki teatralne, przychodząc z pomocą sanitarną. Te zbyt bliskie stosunki spowodowały aresztowanie Brelińskiego. Posądzony o współpracę z aliantami, przewieziony został do więzienia we Wrocławiu, gdzie pozostawał przez dwa miesiące.
Między innymi wraz z Kazimierzem Burzyńskim aptekarzem z Koszęcina, tworzy organizację konspiracyjną, która w styczniu 1919r. przekształca się Polską Organizację Wojskową na terenie powiatu lublinieckiego. W grudniu 1918r. podpisuje odezwę wzywającą ludność polską do bojkotu wyborów organizowanych do niemieckiej i pruskiej konstytuanty - co skutkuje jego aresztowaniem w dniu wyborów.
Po pokoju wersalskim rzuca się w wir pracy plebiscytowej. W roku 1920 zostaje z namaszczenia Wojciecha Korfantego komisarzem plebiscytowym obwodu lublinieckiego i zarazem polskim doradcą technicznym wojsk alianckich, które przybyły na Śląsk w 1919 r. Komisariat mieścił się w "Rolniku".
Jednak nominacja ta wywołała niezadowolenie środowisk polskich w Lublińcu, które wysunęły na to stanowisko Maksymiliana Rzeźniczka, stojącego na czele Miejskiego Komitetu Plebiscytowego, powołanego samorzutnie. Ponadto oskarżano nowego komisarza o nieudolność. Breliński został odwołany ze stanowiska, zastąpił go ks. Opielka, po którym obowiązki komisarza, aż do czasu plebiscytu, pełnił Józef Hamerlok.
To właśnie w majątku Stanisława Brelińskiego Inspektorat Harcerski Okręgu Górny Śląsk organizuje pierwsze na Górnym Śląsku kursy kadry harcerskiej. Breliński udostępnił harcerzom na potrzeby kursu niezamieszkałą część pałacu. Kursy zostały odbyły się dla chłopców: 13-23 września, dla dziewcząt 27 września do 7 października 1920r.
Drużyna kursowa im. Wincentego Janasa w Patoce - 1920r.
Po częściowo tylko udanym plebiscycie Patoka pozostaje po stronie niemieckiej, a Breliński z rodziną przenosi się do Lublińca. Wstępuje do Stronnictwa Chrześcijańsko-Demokratycznego i ściśle współpracuje z Korfantym, co powoduje represje finansowe. Zostaje posłem do Sejmu Śląskiego,
Stanisław Breliński - po prawej w krzywym zwierciadle
pozostaje w nim przez dwie kadencje.
W sierpniu 1924r. Stanisław Breliński został wybrany do Magistratu, w którym pełnił funkcję zastępcy burmistrza(do 1929r). W 1927r. został prezesem Rady Miejskiej w Lublińcu. Zasiada też w ławach Sądu Powiatowego - jako Sędzia Pokoju.
Stanisław Breliński - stoi w pierwszym rzędzie, trzeci od lewej
podczas poświęcenia dzwonów kościoła pw. Św. Mikołaja w 1926r.
W 1922r. Breliński wykupuje od rodziny Schlesinger budynek przy placu Kościuszki wraz z istniejącą w tym miejscu wytwórnią win owocowych
Drugi budynek po prawej stronie -
Wytwórnia Win Owocowych i Wódek - Stanisława Brelińskiego
i prowadzi ją do wybuchu II wojny światowej. Tak w 1929r. pan Tomasz Ptak opisywał działalność Brelińskiego w Lublińcu: "Pan Breliński jest właścicielem fabryki wódek i likierów i pomimo, że wytwory jego słyną z pierwszorzędnej jakości i w niczym nie ustępują wytworom zagranicznym, liczne polskie firmy miejscowe i restauratorzy sprowadzają napoje od Niemców i Żydów, pomijając miejscową polską firmę, wystawiając sobie takim postępowaniem świadectwo ubóstwa pod względem solidarności narodowej."
Tak wspomina Stanisława Brelińskiego jego wnuczka - pani Wanda Moskałowa: "Uwielbiałam jeździć po dziadka na dworzec, gdy wracał z sesji sejmowej. Powóz pucowano, konie szczotkowano, a na koźle zasiadał przystojny stangret Robert w lśniącej liberii; zwykle dzieci jeździły z ukochanym, brudnym Banasikiem w równie brudnym powoziku. Co to za duma, gdy z wagonu wychodził wspierany z atencją przez zawiadowcę stacji, wysoki z sumiastym wąsem, zawsze w pelerynie, ciężko oparty na pięknej lasce, radość moich oczu - dziadek. Pachniał wielkim światem."
Za zasługi dla miasta Lublińca - otrzymuje tytuł Honorowego Obywatela. Był członkiem Związku Powstańców Śląskich, a następnie Rady Naczelnej Narodowego Związku Powstańców i byłych Żołnierzy.
We wrześniu 1939r. Stanisław Breliński jest jednym z pierwszym z więźniów gestapo w lublinieckim więzieniu. Ma lat 76. Tylko niespożyte siły wewnętrzne i optymizm pozwalają mu przeżyć ten okres, jako zakładnikowi. Po roku zostaje deportowany do Generalnej Guberni. Przybywa do Krakowa do swojej córki. Nie jest to jednak koniec jego tułaczki. Gdy Niemcy wyrzucają całą rodzinę z mieszkania - Brelińskiego przygarniają ojcowie kapucyni. Dzięki pani R. Chłapowskiej ma tutaj godziwe warunki, swój pokój, ciepłą opieką i może przyjmować przyjaciół, tułaczy ze Śląska i Wielkopolski.
Stanisław Breliński umiera 1 listopada 1943 r. odprowadzony do rodzinnego grobu na cmentarzu Rakowickim przez przyjaciela biskupa Bieńka i liczne grono bezdomnych ofiar wojny. Umiera szczęśliwie nie wiedząc, że za pół roku jego ukochany wnuk AK-owiec zostanie rozstrzelany na Plantach przed Uniwersytetem Jagiellońskim, że w 1945 r. jego dom w Lublińcu zostanie spalony przez wojska radzieckie.
Na podstawie:
Śladami poprzedników czyli w Kościanie i Turkwi po 108 latach
Wspomnienia - Wanda Moskałowa
Archiwum Hufca Lubliniec
Z dziejów miasta na Górnym Śląsku - Lubliniec, Jan Fikus senior
Zdjęcia:
Dzieje pracy Górnego Śląska 1922-1927, Straż Polska 1927r
FotoPolska.eu
Harcerstwo Śląskie 1920-1930 - Zarząd Śląski ZHP 1931r.
Z dziejów miasta na Górnym Śląsku - Lubliniec, Jan Fikus senior
Śląsk w krzywym zwierciadle - S. Janicki, 1932r.