Lubliniec - Ocalić od zapomnienia

Jan Welfin urodził się około 1350 roku w Pomuku koło Pilzna (Królewstwo Czech), która to osada po połączeniu w 1384 pobliskimi Přesanicami, zmieniła nazwę na Nepomuk (stąd Jan Nepomucký). Pierwsza pewna i ścisła wiadomość o jego życiu pochodzi z roku 1369. Wówczas, będąc jeszcze klerykiem, Jan figurował w dokumentach kurii biskupiej w Pradze w charakterze notariusza. W rok u 1380 został wyświęcony na kapłana i otrzymał probostwo przy kościele św. Galla (Gawła) w Pradze. Równocześnie pełnił obowiązki notariusza przy arcybiskupie Janie Jenzensteinie. Kształcił się na Uniwersytecie w Pradze, a następnie - Padwie. W roku 1387 jako doktor prawa powrócił do Pragi. Pełnił funkcję kanonika przy kolegiacie św. Idziego oraz w kościele świętych Piotra i Pawła w Wyszehradzie. W roku 1390 został archidiakonem i proboszczem w Zatoc(Saaz). Kilka miesięcy później został wikariuszem generalnym i najbliższym współpracownikiem arcybiskupa Jana Jenzensteina. Niestety Jan z Pomuka wiosną 1383r. - stał się ofiarą zatargu pomiędzy królem czeskim Wacławem IV Luksemburczykiem, a arcybiskupem Pragi. 

Uwięziony, torturowany (być może obcięto mu język), w nocy z 19 na 20 marca 1393r. został zrzucony z mostu do Wełtawy (być może zginął podczas tortur, możliwe też, że znalazł śmierć dopiero w nurcie rzeki). Według "Kroniki" Tomasza Ebendorfera z Haselbach z 1450 r. Jan zginął, ponieważ odmówił ujawnienia tajemnicy spowiedzi małżonki królewskiej - królowej Zofii, małżonki króla Wacława IV.

Legenda mówi, że ciało Jana z Wełtawy wyłowili rybacy dopiero 17 kwietnia, a miejsce jego spoczynku wskazało im 5 gwiazd. Ciało wydobyto z rzeki i pochowano w kościele Świętego Krzyża, położonym blisko rzeki.

Wydobycie zwłok Jana Nepomucena

W 1736r. przeniesiono je do Katedry św. Wita na Hradczanach i złożono w mauzoleum z napisem: "Johannes de Pomuk". Istnieje także legenda mówiąca, że tuż po śmierci męczennika - Wełtawa wyschła.

Fragment grobowca św. Jana Nepomucena w katedrze praskiej

Wkrótce po męczeńskiej śmierci Jana rozpoczął się ludowy kult jego postaci szczególnie w Czechach. W wieku XVII jest już nazywany "błogosławionym" i wymieniany wśród patronów Pragi i Czech. W 1693 roku wzniesiono pierwszą jego statuę, która stanęła w miejscu zabójstwa na kamiennym moście Karola w Pradze. Figura ta stała się wzorem dla licznie powstających na terenach miejskich i wiejskich figur przedstawiających Jana Nepomucena - zwanych "Nepomukami". Na oficjalną beatyfikację Nepomucen czekał aż do 1721r. która odbyła się za sprawą Benedykta XIII, a z polecenia cesarza Józefa II. Zaś 19 marca 1729 roku papież Benedykt XII ogłosił go formalnie świętym. W kalendarzu liturgicznym kościoła katolickiego wspomnienie Jana Nepomucena przypada na 21 maja.

Figura św. Jana Nepomucena na moście Karola w Pradze

W ikonografii Święty przedstawiany jest w stroju XVIII-wiecznego kanonika (często w pozie nazywanej kontrapostem), w skład którego wchodzą: biret (czapeczka), komża (rokieta), sutanna, manolet (futrzana peleryna) i buty ze ściętym noskiem. Święty w ręku trzyma palmę męczeńską (niekiedy  palec na ustach, symbol zachowanej tajemnicy). Jego atrybutami są: klucz, książka, kłódka, krzyż w ręce, zapieczętowany list, most, z którego został zrzucony, pieczęć, wieniec z gwiazd (od 3 do 10, przeważnie 5), wieniec z gwiazd - w środku napis TACUI - "milczałem", woda, zamek.

 
Przedstawienie św. Jana Nepomucena z dwoma palcami na ustach

Najczęściej kapliczki poświęcone Janowi Nepomucenowi stawiano przy rzekach, stawach i brodach mając nadzieję, że święty ten ochroni pola i zasiewy przed ulewnymi deszczami i powodzią, ale również suszą, gradobiciem oraz nagłymi burzami. Jest to także patron mostów i przepraw, flisaków oraz żeglarzy. Figury Nepomucena stawiane były także na placach publicznych (najczęściej na rynkach lub przy sądach), gdyż święty sprawuje opiekę nad dobrą sławą i honorem oraz chroni przed zniesławieniem."Nepomuki" stawiano również przy kościołach oraz na skrzyżowaniach wiejskich dróg.

Kapliczka Nepomucena na rozstaju dróg

Jednymi z pierwszych propagatorów kultu św. Jana byli jezuici, który postać Nepomucena używali w polemice z protestantami. Propagując jego kult akcentowano wyraźnie obecność katolicyzmu w Czechach. Szczytem popularności "Nepomuków" jest XVIII wiek, gdy za sprawą Habsburgów (których jest patronem) stał się sprawą wagi państwowej. Modne stało się wtedy wśród lokalnej elity, szlachty, czy bogatszych mieszczan fundowanie pomników ze świętym, a także nadawanie imienia Jana Nepomucena synom. Gorącym orędownikiem świętego był król Stanisław Leszczyński, oraz jego córka Maria, która w 1725r. została królową Francji.

W pobliżu drewnianego kościoła p.w. Najświętszej Maryi Panny Królowej Różańca Świętego w Boronowie, znajduje się także drewniana kapliczka pochodząca z XVIII wieku. Wewnątrz znajduje się rzeźba św. Jana Nepomucena z XIX wieku. Kaplica została przeniesiona tutaj z Zump. Jej lokalizacja w Boronowie także została zmieniona, bowiem do 2002r. stała przy samej drodze.

Zdjęcia: Wikipedia, Bartek Zbączyniak

W Cieszowej znajdują się aż dwa wyobrażenia świętego. Tuż przy kościele św. Marcina znajduje się kapliczka, a w niej rzeźba św. Nepomucena z połowy XIX wieku.

Drugi "Nepomuk" - to figura z XVIII wieku znajdująca się po lewej stronie ołtarza w kościele pw. św. Marcina.

Zdjęcia: Dominika Wojsa, Piotr Serafin

W Dębowej Górze na wzgórzu nazywanym pustelnia Rajchowa Góra, stoi drewniana kapliczka z XIX wieku(pierwsza powstała w tym miejscu w 1760r), wewnątrz której znajduje się ludowa, drewniana, wykonana w stylu barokowym figura św. Nepomucena. Legenda głosi, że na wzgórzu w XVII wieku stała pustelnia, a jej gospodarzem był Niemiecki mnich - którego mieszkańcy pobliskich osad nazwali Rajchem. To podobno on miał przy starej drodze z Boronowa do Częstochowy zbudować kapliczkę. Z tego właśnie bowiem miejsca, aż do 1936r. boronowscy kapłani żegnali coroczne pielgrzymki udające się na Jasną Górę - tu także było miejsce ich powitań. Kapliczka w ostatnich czasach przeszła dwa remonty - w 1956r. i w 2002r.

Ciekawostką jest fakt, że kopia kapliczki wraz z Nepomucenem, znajduje się w Parku Etnograficznym w Chorzowie

Zdjęcia: Dominik Leśnikowski, Bartek Zbączyniak

Przy głównej ulicy Dralin, niedaleko stawu, znajduje się murowana kapliczka XIX wieku z niewielką polichromowaną figurą św. Jana Nepomucena.

Zdjęcia: Meandry Historii, Piotr Serafin

Przy ulicy Droniowiczki znajduje się domkowa kapliczka, w szczycie której zawieszona jest skrzynka z figurą Matki Bożej Niepokalanej zaś do dachu w szczycie przybity drewniany krzyż. Przed kapliczką usytuowany jest wielki drewniany krzyż.

Wewnątrz znajdują cztery figury - wśród nich św. Jan Nepomucen.

Zdjęcia: Meandry Historii

W Huciskach znajduje się murowana kapliczka, którą w 1925r. wybudował pan Józef Walentek z Sulowa. W kapliczce znajdowała się do 2002r. stara drewniana figura św. Nepomucena pochodząca z nieistniejącej już kapliczki drewnianej XVIII wieku, która znajdowała się po przeciwnej stronie ulicy. Niestety figura świętego została ona skradziona. Obecnie w kapliczce znajduje się mała figurka św. Nepomucena wykonana w 2006r. przez bytomskiego rzeźbiarza Wilhelma Musika.

Zdjęcia: Dominik Leśnikowski

Przy skrzyżowaniu ulicy Częstochowskiej z drogą do Ostrowa w Kochanowicach, po przeciwnych stronach -  znajdują się dwie kapliczki z XIX wieku. Jedna z nich poświęcona jest św. Florianowi, druga zaś św. Janowi Nepomucenowi. W obu znajdują się ludowe figury świętych.

Obie też pojawiły się na herbie Kochanowic i obie łączy legenda.

Zdjęcia: Meandry Historii

W centrum Kochcic znajduje się murowana kaplica. Jej historia zaczyna się 1847r. kiedy w tym miejscu Józef von Aulock kazał wybudować kapliczkę pod wezwaniem św. Jana Nepomucena. W latach 1886-1887 do istniejącej kapliczki małżonkowie Paweł i Maria Mnich wraz z mieszkańcami Kochcic dobudowali w kaplicę - pw. Podwyższenia Krzyża Świętego.

Obecnie w jej centrum znajduje się grupa Ukrzyżowania o charakterze barokowo-ludowym, zaś po lewej stronie barokowa figura św. Jana Nepomucena.

Autor zdjęć: Meandry Historii

W centrum wsi Lisowice, nad rzeką, pośród drzew, stoi ufundowana przez mieszkańców murowana kaplica Jana Nepomucena z 1902 roku. Dawniej stała w niej figura św. Nepomucena (zakupiona i poświęcona w 1903r.), dzisiaj znajduje się tam jego obraz (namalowany współcześnie). W kapliczce jest także dzwon, zakupiony w 1902r. we Wrocławiu i nazwany na cześć św.Nepomucena. Od lat 60-tych w kapliczce odprawiano Msze św. W 1977r. odbył się tutaj pierwszy odpust ku czci św. Nepomucena.

W styczniu 1989r. Lisowice zostają ogłoszone samodzielną parafią pw. św. Nepomucena. W październiku tegoż roku ruszają prace przy budowie kościoła, który zostaje poświęcony 26 listopada 1994r. Oczywiście jego patronem zostaje św. Nepomucen. W kościele zostaje też umieszczona tuż obok krzyża - rzeźba św.Nepomucena z kapliczki.

W 2019r. z tyłu kościoła powstał Ogród św. Nepomucena, którego przesłaniem jest hasło "Będziesz miłował. Nie hejtował!". Ogród zawiera wyeksponowane łacińskie słowo "TACUI" co oznacza milczałem, a także 5 gwiazd, z których każda odpowiada jednej literce słowa. Miniaturowy most Karola, pod którym przepływa Wełtawa (oczywiście symbolicznie), a także figura św. Nepomucena. W ogrodzie znajdują  się liczne tabliczki z cytatami i sentencjami nt. dobrego i odpowiedzialnego używania mowy - mają stanowić bodziec do refleksji nad świadomym wypowiadaniem słów. Zasadzone w ogrodzie kwiaty symbolizują między innymi: flagę papieską, czy krew męczeńsko przelaną przez świętego.

Już w najbliższym czasie w ogrodzie zostanie umieszczony w specjalnej gablocie unikatowy medalion, a właściwie jego kopia o średnicy 50 cm (oryginał ma 4 mm średnicy). Medalion ten wydany został w setną rocznicę beatyfikacji św. Jana Nepomucena i pochodzi z Czech, z arch. praskiej. Na medalionie przedstawiony jest  sarkofag z katedry praskiej, stylizowany na kształt łódki, którą steruje anioł.

Medalion z wizerunkiem sarkofagu św. Jana Napomucena
Oryginał i kopię prezentuje ksiądz proboszcz Rafał Wyleżoł

Zdjęcia: ksiądz Rafał Wyleżoł, Piotr Serafin

W Lisowie na środku skrzyżowania, wśród drzew stoi kapliczka ze św. Janem Nepomucenem. Figura Świętego podobno pochodzi ze starego kościoła w Lisowie p.w. św.Wawrzyńca. Legenda podaje, iż nie dał on się przewieźć jak pozostałe figury do nowo wybudowanego w 1823 roku kościoła w Kochanowicach.

Zdjęcia: Maria Dziuk, oraz portal Nepomuki.pl

W Koszęcinie w drewnianym kościele pw. św. Trójcy w prawym barokowym ołtarzu znajduje się rzeźba - św. Jana Nepomucena.

Kolejny "Nepomuk" znajduje się także w koście pw. św. Trójcy, tym razem jest to obraz umieszczony został w szczycie barokowego ołtarza św. Anny po lewej stronie nawy.

Trzeci koszęciński "Nepomuk" znajduje się w kapliczce tuż przy Szkole Podstawowej, pomiędzy trzema lipami. Szczegółową historię tej kapliczki znajdziecie - na stronie Historii Hufca Lubliniec, ponieważ związana jest z tamtejszymi harcerzami - link do artykułu.

Zdjęcia: Piotr Serafin, Bartek Zbączyniak, http://nepomuki.pl/

Na lublinieckim rynku stoi figura św. Jana Nepomucena. Nie znana jest data jej powstania, nie znany jest też autor. Prawdopodobnie została wykonana w XVIII wieku i przypomina dzieła Antona Österreicha. Według legendy w 1811 roku, figura została ustawiona nad rzeką Lublinicą, po wielkim pożarze w 1807 roku, a w 1820 roku, przy okazji budowy nowej studni publicznej, postawiona została na środku rynku między dwoma kasztanowcami. Figura najprawdopodobniej była złocona. W okresie międzywojennym przeszła generalny remont.

Na rynku stała do 1940 roku, kiedy to po kilku miesiącach od wkroczenia oddziałów Wermachtu w 1939 roku do Lublińca, niemiecki burmistrz nakazał usunięcie figury św. Jana Nepomucena z rynku. Dzięki ofiarności lublinieckich rzemieślników figura zostaje ukryta w piwnicy szkoły katolickiej, w miejscu gdzie obecnie stoi Dom Parafialny. Po wojnie ówczesne komunistyczne władze sprzeciwiły się ustawieniu figury na poprzednim miejscu. W sierpniu 1947 roku ks. wikary J. Kulik wraz ze starszym murarzem Piotrem Okwieką wydobywają ją z piwnicy i ustawiają na wybudowanym postumencie na placu przykościelnym św. Mikołaja. W 2002 roku, przy okazji remontu rynku figura św. Jana Nepomucena została odrestaurowana i wróciła na pierwotne miejsce, gdzie stoi do dzisiaj.

Zdjęcia: Sebastian Ziółek

W Lubszy na terenie ogrodów parafii p.w. Św. Jakuba Starszego, w cieniu starego jawora stoi murowana kapliczka (prawdopodobnie z XIX wieku), a niej znajduje się figura św. Jana Nepomucena. Figura datowana jest na XVIII wiek. Czasowo stała w pobliskim kościele.

Autor zdjęć: Jacek Kuczowic

We wsi Pakuły (część sołectwa Kamieńskie Młyny) w lesie, około 50 metrów od drogi znajduje się kapliczka z figurą św. Jana Nepomucena. Kapliczkę wybudowano na początku XVIII wieku (1711r) w miejscu gdzie przebiegała dawna granica polsko-śląska. Wiele wskazuje na to, że jest najstarszym miejscem na terenie naszego powiatu, poświęconemu - Janowi Nepomucenowi. Wewnątrz kapliczki znajduje się drewniana ludowa figura Nepomucena - zwana przez okoliczną ludność "Świętym Jankiem".

Zdjęcia:
Bartek Zbączyniak

Przy moście na Małej Panwi w Pustej Kuźnicy znajduje się murowana kapliczka, zaś w niej figura św. Jana Nepomucena.

Zdjęcia: Piotr Serafin

Tuż przy wjeździe na parking przy kościele pw. św. Józefa w Sadowie znajduje się kapliczka zbudowana w 1926r. wewnątrz której znajduje się figura św. Nepomucena.

Zdjęcia:
Piotr Serafin
Google Maps

W centrum Sierakowa znajduje się kościół pw. św. Nepomucena - zwany też Kaplicą. Historia tego miejsca sięga połowy XVIII wieku, kiedy to ówczesny proboszcz ks. Maciej Malerczyk wybudował na terenie podwórza farskiego przy ulicy - drewianą kaplicę pw. św. Nepomucena (legenda głosi, że kaplicę postawiono jeszcze wcześniej bo około 1660r.). 100 lat później (w 1870r) z inicjatywy kolejnego proboszcza - ks. Macieja Filistina, a z pieniędzy zebranych przez wiernych, kaplicę zburzono i w jej miejsce wybudowano nową z cegły według projektu okręgowego budowniczego Weidnera. Budowla składała się z nawy głównej (wysokiej na 9 metrów) z przedsionkiem, prezbiterium oraz przybudówki w kształcie wieżyczki z otworem, w którym umieszczono sygnaturkę. Prawdopodobnie wówczas w ołtarzu znajdowała się figura św. Nepomucena. W 1904r. kaplica została przebudowana i powiększona, naprawiony został także dach. Wówczas też kaplica już jako kościół została poświęcona ponownie św. Janowi Nepomucenowi. W 2003r. dzięki staraniom obecnego proboszcza ks. Marcina Kulisza kościół przeszedł kolejny remont.

Kościół pw. św. Jana Nepomucena w Sierakowie

Figurka św. Jana Nepomucena - we wnęce wieży kościoła

Na podstawie:
https://parafiasierakow.pl/

Zdjęcia:
Meandry Historii

W Woźnikach, tuż przy kościele pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej znajduje się kaplica św. Jana Nepomucena. Kaplica jest starsza od stojącego w pobliżu kościoła - bowiem ocalała ona z pożaru, który strawił większą część miasta (w tym i kościół) w 1798r. Wewnątrz kaplicy znajduje się drewniana polichromowana barokowa figura świętego.

Zdjęcia:
Bartek Zbączyniak